Lepa Radić je ostavila neizbrisiv trag kao narodna heroina Jugoslavije, pokazujući izuzetnu hrabrost i nepokolebljivu posvećenost borbi za slobodu i bolje uslove života. Rođena 1925. godine u selu Bistrici, zajedno sa starijom sestrom Darom, Lepa je od najranijih dana osećala težinu društvenih nepravdi koje je kasnije potaknula na aktivan otpor protiv okupatorskih sila.
Njena mladost bila je obeležena teškim vremenima, a kroz obrazovanje u osnovnoj školi u Bistrici i srednjoj ženskoj stručnoj školi u Bosanskoj Gradiški, stekla je znanje i karakter koji će kasnije postati temelj njene borbe.
Do početka Drugog svetskog rata, Lepa je živela sa roditeljima u Gašnici, ali je sudbina naglo promenila tok njenog života 1941. godine, nakon okupacije Jugoslavije. Kroz blisku vezu sa stricom Vladetom, upoznata je sa idejom oružanog ustanka, te se ubrzo uključila u pripreme za borbu. U leto 1941. četvoro članova njene porodice – otac Sveto, stričevi Vojo i Vladeta, i strina Jovanka – priključili su se partizanima. Nažalost, u to vreme je cela njena porodica pretrpela brojne gubitke; početkom decembra iste godine, Lepa je uhapšena i odvedena u Gradišku, gde je provela dvadesetak dana u zatvoru. Po oslobađanju, bez oklijevanja je krenula da se priključi partizanskim snagama, smatrajući da je borba za oslobođenje prava sudbina svakog pojedinca.
Ubrzo je stupila u Drugi krajiški partizanski odred, koji je bio pod komandom doktora Mladena Stojanovića. Najpre je pohađala medicinski kurs, time preuzimajući brigu o ranjenicima na frontu, a potom se priključila borbenoj Grbovačkoj partizanskoj četi. Tokom marta i aprila 1942. godine, Lepa je pohađala partijski kurs i, kao rezultat njenog neumornog truda, primljena je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Njen politički rad nastavio se i nakon ofanzive na Kozaru, kada je prešla u Podgrmeč, delujući kao član Opštinskog komiteta KPJ za Srednji Dubovik. U tom periodu, aktivno je radila na osnivanju prvih organizacija Ujedinjene antifašističke omladine i Antifašističkog fronta žena, pokazujući svoju posvećenost borbi za oslobođenje naroda.
Krajem januara 1943. godine, kada je započela operacija „Vajs I“ – prvi deo Četvrte neprijateljske ofanzive koja je zahvatila područja Like, Korduna, Banije i zapadne Bosne – Lepa Radić je postala član Štaba za evakuaciju stanovništva, ranjenika, hrane i stoke na području opštine Srednji Dubovik. U tim teškim danima, organizovala je evakuacione zbegove, omogućavajući ljudima da se povuku sa prednjih linija borbe. Njena hrabrost, odlučnost i sposobnost da hrabri ljude postale su ključni elementi u pokušaju da se spase što veći broj života.
Kada su neprijateljske snage napadale i približavale se Grmeču, Lepa se dobrovoljno priključila Drugoj krajiškoj udarnoj brigadi, želeći da direktno učestvuje u odbrani evakuisanog naroda. Na sastanku Okružnog komiteta KPJ, naređeno joj je da nastavi sa obilaskom zbegova i da smanji broj ljudi u grupama kako bi se sprečile veće žrtve. U najkritičnijem trenutku, preuzela je brigu o zbegu koji je brojao oko 150 ljudi, uglavnom staraca, žena i dece. Njen neustrašivi duh i požrtvovanost bili su inspiracija svima koji su se našli u toj užasnoj situaciji.
Nažalost, rat donosi i neizmernu patnju. Prema podacima s Grmeča, neprijateljske snage, sastavljene od jedinica nemačkih divizija – 717. lovačke, 369. pešadijske i 7. SS – uspostavile su okruženje planine Grmeč, gde se nalazilo oko 15.000 izbeglica. Masakr koji je usledio odneo je živote hiljada; na Grmeču je ubijeno 3.370 ljudi, 1.722 je odvedeno u koncentracione logore, dok je 1.256 osoba umrlo od posledica teške zime. Uprkos ovim strašnim gubicima, partizanske snage su između 11. i 13. februara 1943. uspelo da probiju okruženje, pokazujući neizmernu hrabrost i odlučnost.
Predveče 8. februara 1943. godine, pripadnici nemačke 369. divizije iznenada su opkolili kolone izbeglica predvođene Lepom Radić. Uprkos savetima da odbaci oružje i spasi se, Lepa je ostala na čelu borbe, pozivajući narod da se ne preda, već da se, ako je potrebno, bori čak i golim rukama. Sa svojom jedinom puškom, ispucala je poslednje metke, pre nego što su je neprijateljski vojnici savladali i vezali. Dovedena u Bosansku Krupu, bila je brutalno udarana dok je neumorno pozivala izbeglice da se bore, klicajući partizanima i Crvenoj armiji.
Nakon tri dana mučenja, kada je odbila da otkrije identitete svojih partizanskih saradnika, Lepa je izvedena pred sud i osuđena na smrt. Dana 11. februara 1943. dovedena je do bagrema između tunela i železničke stanice u Bosanskoj Krupi, gde je, zajedno sa omladinkom Fadilom Mahić, doživela poslednje trenutke. Sa rukama vezanim telefonskim kablom, bez cipela, i obučena samo u vunene čarape, iscrpljena, ali ponosna i neustrašiva, Lepa je bila prinuđena da gleda kako se masovna kazna vrši pred očima okupljenih izbeglica.
Dok su nemački vojnici, među kojima su bili i folksdojčeri iz Vojvodine, nudili život u zamenu za informacije, Lepa je odlučno odgovorila: “Ja nisam izdajnik svoga naroda. Oni će se sami otkriti kad budu uništavali zlikovce kao što ste vi!” Nakon toga, popeljana na drveni sanduk za municiju, njena je borba završila kada je visila četiri do pet dana, pre nego što je konačno izvršena kazna.
Ipak, njena hrabrost nije ostala zaboravljena. Čim je SS pukovnik August Šmithuber, komandant 14. puka 7. SS divizije, primio izveštaj u kome se njena izvanredna borbenost opisivala kao “neviđeni inat”, njeno ime je postalo sinonim za otpor i neustrašivost. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 20. decembra 1951. godine, Lepa Radić je posthumno proglašena narodnim herojem Jugoslavije, čime je njena žrtva i borba za slobodu zauvek upisana u istoriju.
Lepa Radić ostaje večan simbol borbe protiv okupatorskog zla, neumorne hrabrosti i predanosti narodu. Njena životna priča, iako ispunjena patnjom i žrtvovanjem, i dalje inspiriše generacije da se bore za pravdu, slobodu i dostojanstvo. Njena poruka o neugasloj ljubavi prema narodu i neumornom otporu protiv neprijatelja ostaje svetionik nade u najmračnijim vremenima. Danas, sećanje na Lepu Radić podstiče nas da čuvamo slobodu i da se, bez obzira na sve teškoće, borimo za bolju budućnost, jer je upravo takva borba temelj svakog slobodnog društva.
